تصمیم‌های مدیریتی درست و اجرای آن‌ها در زمانی مناسب، رمز موفقیت یک واحد اقتصادی است. یکی از بهترین ابزارهایی که کسب وکارها برای بررسی عملکرد خود از آن استفاده می‌کنند تجزیه و تحلیل صورت های مالی است که می‌تواند مکمل بسیار مهمی برای تصمیمات مدیریتی محسوب شود. اما شاید برای شما این سوال به­ وجود آمده باشد که صورت­های مالی چگونه ارزیابی می‌شوند و اصلاً چرا انجام آن ضروری است.

صورت های مالی چیست؟

صورت های مالی یک گروه اقتصادی، حاصل مجموعه فعالیت‌ها، سودها و ضررهایی است که در طول مدت زمان مشخصی جمع‌آوری و بر اساس قوانین حوزه مالی محاسبه می‌شوند. صورت های مالی به صاحبان گروه‌های اقتصادی و شرکت‌ها کمک می‌کند عملکرد مجموعه خود را زیر نظر بگیرند و بتوانند با دید روشن‌تری در مورد فعالیت‌های آتی شرکت تصمیم‌گیری کنند.

اما پیش از آنکه بخواهیم به چگونگی آنالیز این صورت­های مالی بپردازیم، ابتدا باید با انواع آن‌ها آشنا شویم.

انواع صورت های مالی

صورت های مالی شامل موارد زیر می شود:

صورت سود و زیان: در این صورت مالی، میزان درآمدها و هزینه‌ها (یا سود و زیان‌ها) در یک دوره زمانی مشخص بررسی می‌شود.

صورت سود و زیان جامع: در صورت مالی سود و زیان جامع برخلاف مدل قبلی، تمام تغییرات مربوط به رشد یا نزول حاصل از درآمدها و هزینه‌ها (چه تحقق یافته و چه نیافته) محاسبه می‌شود.

صورت ترازنامه (وضعیت مالی): به گزارش وضعیت کلیه دارایی‌ها، سرمایه و بدهی‌های یک گروه اقتصادی در مدت زمان مشخصی، صورت ترازنامه گفته می‌شود.

صورت جریان وجوه نقد: با این صورت مالی به بررسی نحوه ایجاد و هزینه وجوه نقد پرداخته می‌شود.

صورت تغییرات در حقوق مالکانه: در این صورت مالی سرمایه، سود انباشته، اندوخته قانونی و صرف سهام شرکت و همینطور تغییرات آن‌ها، در تجزیه و تحلیل صورتهای مالی بررسی می‌شود.

صورت‌های مالی بر اساس استانداردهای حوزه حسابداری تهیه می‌شوند و خود آن‌ها بر مبنای گزارش‌های مالی ایجاد شده‌اند. ویژگی یک صورت مالی خوب، شفافیت در نمایش وضعیت و عملکرد مالی شرکت است. وقتی این صورت‌ها بر اساس اصول و قواعد حسابداری تهیه شوند، کمک شایانی به مدیران بنگاه‌های اقتصادی برای تصمیم‌گیری‌ها در آینده و اتخاذ تصمیمات درست می‌کنند.

در برخی از موارد، اشکالاتی در صورت‌های مالی تهیه شده و یادداشت‌های توضیحی آن‌ها چه به صورت جزئی و چه کلی دیده می‌شود. به خاطر داشته باشید که این اشکالات می‌تواند باعث اتخاذ تصمیمات نادرست در آینده شود. بنابراین صورت‌های مالی باید با دقت و بدون هیچگونه نقصی تهیه شوند و به طور کامل با استانداردهای حسابداری مطابقت داشته باشند.

وقتی صورت‌های مالی تهیه شد، سپس می‌توان به تجزیه و تحلیل آن‌ها پرداخت. با تجزیه و تحلیل صورتهای مالی یک گروه اقتصادی، علاوه بر اطلاع پیدا کردن از وضعیت مالی، چشم‌انداز واضحی از عملکرد شرکت در آینده با توجه به تصمیماتی که قرار است اتخاذ شود، به وجود خواهد آمد و این می‌تواند برای تمام اعضا از مدیران گرفته تا سهام‌داران و سرمایه‌گذاران مفید باشد.

تجزیه و تحلیل صورت های مالی چه اهمیتی دارد؟

سرمایه‌گذاران همیشه به دنبال این هستند که طی یک دوره مشخص، سرمایه‌گذاری آن‌ها سوددهی داشته باشد. بی‌شک مدیران شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی نیز اهداف مشترکی با آن‌ها دارند. تجزیه و تحلیل صورت های مالی می‌تواند یک ابزار عالی برای ارزیابی نظام مالی شرکت باشد؛ همان چیزی که سرمایه‌گذاران به دنبالش هستند.

گروه‌های اقتصادی برای جامع عمل پوشاندن به تعهدات مالی و پرداخت بدهی‌های خود و اتخاذ تصمیمات مؤثر برای سرمایه‌گذاری‌های آتی خود از تجزیه و تحلیل صورت های مالی کمک می‌گیرند. بنابراین یکی از اقدامات مهمی که هر بنگاه اقتصادی باید آن را انجام دهد، آنالیز صورت های مالی خودش طی دوره‌های زمانی مشخص است. ضمن اینکه می‌توان از این روش برای ارزیابی اوراق بهادار صاحبان سهام، بررسی ریسک‌های مالی و محاسبه دقیق پیش از هرگونه اقدام به خرید بهره‌مند شد.

به کمک تجزیه و تحلیل انواع صورتهای مالی می‌توان به نقاط قوت و ضعف گروه اقتصادی پی برد و بر اساس آن در مورد جذب و تخصیص منابع مالی تصمیم‌گیری کرد. علاوه بر این مسیری که شرکت طی یک دوره مشخصی طی کرده، به خوبی عملکرد آن را با اهدافی که از پیش تعیین شده مقایسه می‌کند و وضعیت شرکت برای تمام افراد ذی نفع آشکار خواهد شد.

انواع تجزیه و تحلیل صورت های مالی

تجزیه و تحلیل صورتهای مالی می‌تواند با توجه به روشی که انتخاب کرده‌اید، متفاوت باشد. به طور می توان آنها را در دو مدل دسته بندی کرد:

- تجزیه و تحلیل افقی

- تجزیه و تحلیل عمودی

هر یک از این روش‌ها تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند که در ادامه بیشتر با آن‌ها آشنا خواهید شد.

1- تجزیه و تحلیل افقی

برای مقایسه عملکرد یک بنگاه اقتصادی یا شرکت طی مدت زمان مشخصی می‌توان از این روش استفاده کرد. این روش تجزیه و تحلیل تغییراتی که در ساختار یک شرکت طی مدت مشخصی ایجاد شده را نشان خواهد داد و صورت‌های مالی این دوره شرکت با صورت‌های مالی سال‌های قبل مقایسه می‌شود.

در این روش از تجزیه و تحلیل صورتهای مالی، همانطور که از نامش پیداست محاسبه به صورت افقی انجام می‌شود که تفاوت‌های ارقام و درصدها نسبت به سال‌های قبل را آسان‌تر به نمایش می‌گذارد. بنابراین به لطف این روش می‌توانید تغییراتی که طی دوره‌های مختلف رخ داده را به وضوح مشاهده کنید. به طور مثال مقایسه درآمدهای یک شرکت طی یک دوره سه ماهه نسبت به دوره سال‌های قبلی، به مدیران شرکت‌ها کمک می‌کند پیشرفت روند کسب و کار خود را بررسی کنند.

تجزیه و تحلیل افقی صورتهای مالی به دو روش مقایسه متوالی و بررسی روند تغییرات انجام می‌شود. اما این دو چگونه هستند؟

روش مقایسه متوالی: صورت‌های مالی دو دوره متوالی تجزیه و تحلیل می‌شوند. سپس ارقام و درصدهای دو دوره با یکدیگر مقایسه می‌شود و سپس نتایج رشد و پیشرفت شرکت متناسب با آن‌ها اعمال می‌شود.

روش بررسی روند تغییرات: یکی از سال‌های فعالیت شرکت به عنوان سال پایه لحاظ می‌شود و سپس تمام بخش های صورت های مالی با توجه به آن سال بررسی خواهند شد. عموماً بررسی روند تغییرات طی دوره‌های ۵ یا ۱۰ ساله انجام می‌شود.

2- تجزیه و تحلیل عمودی

یکی دیگر از روش‌های تجزیه و تحلیل صورتهای مالی، تجزیه و تحلیل عمودی است که در آن عناصر با یک مقدار پایه مقایسه می‌شوند. بنابراین بدون در نظر گرفتن زمان صورت‌های مالی، ارتباط بین آن‌ها با یکدیگر بررسی خواهد شد. هدف از این تجزیه و تحلیل، بررسی تأثیرات افزایش یا کاهش یکی از اقلام صورت‌های مالی نسبت به سایر اقلام مرتبط است. به خاطر داشته باشید که وقتی یک واحد اقتصادی کارایی مثبتی خواهد داشت که ارتباط مناسبی بین اقلام صورت‌های مالی آن به وجود بیاید.

تجزیه و تحلیل عمودی به دو طریق تجزیه و تحلیل استاندارد صورت‌های مالی و تجزیه و تحلیل نسبت‌های مالی انجام می‌شود که در ادامه با آن‌ها بیشتر آشنا خواهید شد:

روش تجزیه و تحلیل استاندارد صورت‌های مالی: در این روش کلیه اقلام یک صورت مالی، درصدی از قلم شاخص آن صورت در نظر گرفته می‌شوند. به طور مثال، سود و زیان کلیه اقلام، به عنوان درصدی از فروش محسوب شده یا درصدی از جمع دارایی‌ها در ترازنامه در نظر گرفته می‌شوند.

روش تجزیه و تحلیل نسبت‌های مالی: در این روش به بررسی روابط بین اقلام موجود در صورت‌های مالی پرداخته می‌شود و نسبت‌ها به چهار گروه نسبت‌های نقدینگی، نسبت‌های بدهی، نسبت‌های کارایی و نسبت‌های سودآوری دسته‌بندی می‌شوند.

مراحل تجزیه و تحلیل صورت های مالی

شرط مثمر ثمر واقع شدن تجزیه و تحلیل صورتهای مالی برای بنگاه‌های اقتصادی، اجرای صحیح و انجام کلیه مراحل آن به شکل دقیق است. در این صورت می‌توان انتظار داشت که نتایج دقیقی در اختیار مدیران، سرمایه‌گذاران، سهام‌داران و کلیه افراد ذی نفع قرار بگیرد. مراحل انجام تجزیه و تحلیل صورت های مالی به شکل زیر است:

مرحله اول: صورت‌های مالی سال‌های اخیر شرکت نظیر صورت سود و زیان، صورت ترازنامه، صورت جریان وجوه نقد و غیره را جمع‌آوری کنید.

مرحله دوم: صورت‌های مالی را مطابق استانداردهای حسابداری تجزیه و تحلیل کنید و بررسی کنید که آیا جهش بزرگ مثبت یا منفی طی دوره‌های یک ساله وجود داشته است یا خیر. در صورتی که متوجه فعالیت اقتصادی مشکوکی شدید، بیشتر در مورد آن تحقیق کنید.

مرحله سوم: گزارش‌های مربوط به صورت‌های مالی را به دقت بررسی کنید. آن‌ها می‌توانند حاوی نکاتی باشند که در نتیجه‌گیری اهمیت زیادی دارد.

مرحله چهارم: در این گام با تجزیه و تحلیل ترازنامه‌ها، تغییرات بزرگ احتمالی در دارایی‌ها، حقوق صاحبان سهام یا بدهی‌ها را در فرایند تجزیه و تحلیل صورتهای مالی بررسی کنید.

مرحله پنجم: در این مرحله نوبت به تجزیه و تحلیل صورت درآمد می‌رسد.

مرحله ششم: در گام بعدی باید صورت حقوق صاحبان سهام را به دقت بررسی کنید.

مرحله هفتم: اکنون نوبت به بررسی و تحلیل صورت حساب جریان وجوه نقد میرسد.

مرحله هشتم: نسبت‌های مالی مختلف را به دقت بررسی کنید.

مرحله نهم: اکنون باید داده‌های شرکت را جمع‌آوری کرده و قیمت سهام کسب و کار و نسبت قیمت به درآمد را بررسی کنید.

مرحله دهم: مواردی مثل پرداخت سود سهام، نسبت پرداخت سود سهام و درصد درآمد خالص پرداختی شرکت به سهام‌‌داران را محاسبه کنید.

مرحله یازدهم: در گام پایانی شما باید تمام اطلاعات به دست آمده در مراحل پیشین را به دقت بررسی کنید.

سخن پایانی

تجزیه و تحلیل صورتهای مالی، بازوی توانمندی برای مدیران بنگاه‌های اقتصادی است که به لطف آن می‌توانند عملکرد شرکت طی دوره‌های مختلف را به دقت بررسی کرده و از اجرای صحیح برنامه‌ها و رسیدن به اهداف مختلف اطمینان حاصل کنند. صاحبان کسب و کار با انجام بررسی‌های لازم می‌توانند میزان سود و زیان فعلی شرکت را بررسی کرده، تصمیمات درستی را اتخاذ کنند و برای آینده شرکت بهترین برنامه‌ریزی را داشته باشند.